Zwerfvuil ruimen wordt met de Litterati-app een soort sport
door Karin Verhoef
Zwerfvuil ruimen? Dweilen met de kraan open. Vechten tegen de bierkaai. Dat is zo’n beetje het idee dat je hebt als je hier en daar eens een blikje of plastic zak opraapt. “Morgen ligt het toch weer vol,” zei een passerende automobilist uit zijn open raampje, toen ik onlangs bezig was een berm van rommel te ontdoen. ‘Wat een troep hier’, dacht ik toen ik er langs reed. Op de terugweg kon ik niet nalaten er even met een vuilniszak overheen te gaan. Zo, een stuk beter.
Haalt het wat uit? Ik denk graag van wel. Als ergens toch al afval ligt, trekt dat meer vervuiling aan. En elk dingetje dat je opraapt, kan alvast niet meer in het water waaien om deel te gaan uitmaken van de plastic soep.
Gezamenlijke opruimacties bestaan al jaren. Nederland Schoon houdt haar opschoondag in maart met tal van plaatselijke initiatieven. World Cleanup Day in september is de grootste wereldwijde opruimactie van het jaar. De alliantie Schone Rivieren meet met 800 vrijwilligers tweemaal per jaar wat er op de oevers van Nederlands grote rivieren is achtergelaten of aangespoeld, om vervuiling gerichter aan te pakken.
Sinds steeds meer zwerfvuilruimers de Litterati-app gebruiken, ontstaat voor het eerst een gedetailleerd beeld van wat waar wordt weggegooid en waar het vandaan komt. Begonnen als een beweging op Instagram door Amerikaan Jeff Kirschner, die afval in zijn eigen woonwijk inventariseerde, is de Litterati-app uitgegroeid tot een middel om afval (litter) wereldwijd in kaart te brengen.
“’s Werelds grootste onderzoeksproject op het gebied van burgerwetenschap,” noemt Litterati de deelname van duizenden deelnemers in 165 landen op haar website. “Wat voorheen onmogelijk te volgen was, is nu zichtbaar.” Inmiddels zijn 8,5 miljoen stuks afval geïnventariseerd.
Waar lukraak wat opruimen nog iets heeft van ‘geen beginnen aan’, wordt het met de Litterati-app een stuk leuker. Een soort sport. Het doet een beetje denken aan het met de telefoon jagen op Pokémonfiguurtjes, dat een paar jaar geleden zo populair was.
Opeens draag je bij aan een wereldwijde database. Ik dacht dat het veel extra werk zou zijn om elk stuk afval te fotograferen en dan ook nog eens te labelen, maar dat is niet zo. Het meeste doet de app zelf. Fotograferen wat je opraapt is een fluitje van een cent. De gps registreert de plek. Uploaden en taggen kun je onderweg of thuis doen. De app koppelt automatisch al trefwoorden aan de foto’s op basis van herkenning. Blikjes Red Bull, Heineken en Coca-Cola, plastic flesjes, doppen en peuken heeft hij al zo vaak voorbij zien komen dat hij zelf categorie, object, materiaal en merk invult. Door het zelflerende systeem wordt de app nog steeds gebruiksvriendelijker.
Het liefst loop ik in de uiterwaarden van de Lek. De meest idyllische strandjes, de mooiste vergezichten. Het rustgevende gekabbel van het water op de oever, het gebeier van een carillon aan de overkant van de rivier. De kreten van watervogels, het typische zingende geluid van de vleugelslag van een zwaan. Open grasland, soms met een paar grazende koeien, afgewisseld met bosschages, riet, majestueuze bomen en rivierduinen. Het wijde water van de Lek met zijn scheepvaartverkeer, en daarboven fraaie wolkenluchten en schitterende zonsondergangen. Als je er toch bent kun je ook prachtig fotograferen.
De data die vrijwilligers verzamelen zijn van groot belang in het zoeken naar duurzame oplossingen. En die komen steeds meer in zicht. Vanaf midden volgend jaar geldt een Europees verbod op wegwerpplastic. Ook moeten fabrikanten van onder meer filters voor sigaretten, ballonnen en bepaalde voedsel- en drankverpakkingen gaan meebetalen aan de verwerking van het door hun geproduceerde zwerfafval. Vanaf 1 juli 2021 komt in Nederland statiegeld op kleine plastic flesjes, en met ingang van 2022 ook op blikjes als de hoeveelheid in het zwerfafval niet drastisch vermindert.
Voorlopig blijven we rapen, en houdt de Litterati-app je score bij. Wie weet waar dit afvaljutten nog toe gaat leiden.